Choroby przenoszone drogą płciową
Tagi publikacji: kiła, rzeżączka, chlamydioza, rzęsistkowica, opryszczka narządów, seks, hpv, hsv, płciową, upławy
Choroby przenoszone drogą płciową, zwane inaczej chorobami wenerycznymi, to grupa schorzeń, którymi można się zarazić podczas stosunku seksualnego. Dzielimy je na:
- infekcje bakteryjne
- infekcje wirusowe
- infekcje pasożytnicze
Do najczęstszych jednostek chorobowych tego typu należą:
KIŁA
Kiła to choroba weneryczna, wywołana przez infekcję krętkiem bladym (łac. Treponema pallidum). Zarówno rezerwuarem jak i źródłem zakażenia jest człowiek chory. Niegdyś stanowiła duże zagrożenie dla życia i zdrowia. W dzisiejszych czasach, dzięki obecnej medycynie, umiemy sobie z tą chorobą radzić. Mimo to, nie wolno jej lekceważyć. Wyróżnia się kiłę nabytą i wrodzoną.
Objawy:
W kile nabytej występują następujące okresy:
I. Kiła wczesna:
- kiła pierwszorzędowa - charakteryzuje się obecnością niebolesnego objawu pierwotnego, który zlokalizowany jest na prąciu, wargach sromowych, pochwie, szyjce macicy lub w odbycie jako stwardnienie pierwotne lub wrzód twardy, zwany również wrzodem Huntera. Dochodzi również do powiększenia okolicznych węzłów chłonnych, które są twarde i niebolesne. Wyżej wspomniana zmiana ulega wygojeniu w ciągu 3 - 4 tygodni, pozostawiając bliznowate zaciągnięcie. W tym okresie choroby ujawniają się dodatnie kiłowe odczyny serologiczne i odporność immunologiczna przeciwko nowemu zakażeniu, która utrzymuje się przez cały czas jej trwania.
- kiła drugorzędowa - cechuje się występowaniem wysypki kiłowej, określanej mianem osutki, w skórze i błonach śluzowych. Objawy poprzedza gorączka oraz powiększenie węzłów chłonnych i migdałków (tzw. angina kiłowa).
II. Kiła późna:
- kiła trzeciorzędowa - trwa wiele lat, może przyjmować różne formy i dawać zróżnicowane objawy. Manifestuje się wytwórczym śródmiąższowym zapaleniem aorty wstępującej i serca (kiła sercowo - naczyniowa), zmianami w ośrodkowym układzie nerwowym lub obecnością okrągłych, szarobiaławych guzów, tzw. kilaków, w różnych narządach.
Diagnostyka:
Diagnostyka kiły oparta jest na:
- odczynach serologicznych
- metodach molekularnych
- badaniu mikroskopowym materiału pobranego ze zmiany pierwotnej.
Diagnostyka serologiczna - Polega na oznaczaniu poziomu przeciwciał antylipidowych i przeciwkrętkowych w surowicy krwi chorego. Wykorzystywane testy serologiczne można podzielić na swoiste (krętkowe) i nieswoiste (niekrętkowe), biorąc pod uwagę rodzaj wykorzystywanego przez nie antygenu.
Odczyny swoiste służą do wykrywania przeciwciał. Są wykonywane z antygenem kardiolipinowym, reagującym z globulinami osoby chorej na kiłę. W wyniku zachodzącej między antygenem i przeciwciałami reakcji immunologicznej, dochodzi do powstania kompleksów immunologicznych, które następnie wypadają z roztworu w postaci kłaczków. Z tego powodu odczyny te nazywane są kłaczkującymi i należą do nich: VDRL, USR, RPR.
Warto zaznaczyć, że odczyny nieswoiste mogą dawać wyniki fałszywie dodatnie, zwłaszcza u pacjentów chorujących na grypę, choroby autoimmunologiczne, choroby tkanki łącznej, u kobiet w ciąży oraz osób w podeszłym wieku.
Z kolei, odczyny swoiste wykrywają przeciwciała specyficzne, ponieważ jako antygen służą szczepy Treponema. Wśród tego typu odczynów znajdują się:
- odczyny immunofluorescencyjne FTA i FTA - ABS - antygen stanowią krętki szczepu Nicholsa, które są utrwalone na szkiełku podstawowym i łączą się z przeciwciałami obecnymi w surowicy osoby chorej. Wynikiem reakcji są kompleksy immunologiczne uwidaczniane za pomocą przeciwciał antyludzkich, znakowanych fluoresceiną.
- odczyn hemaglutynacji biernej TPHA - polega na aglutynacji krwinek, które są opłaszczone antygenami krętków szczepu Nicholsa pod wpływem przeciwciał surowicy kiłowej.
Diagnostyka molekularna - stanowi bezpośrednią diagnostykę kiły. Jest oparta na metodzie Real Time PCR, która obecnie jest najbardziej czułą oraz swoistą techniką w zakresie biologii molekularnej i polega na wykryciu materiału genetycznego patogenu. Materiałem do badań jest zazwyczaj wymaz ze zmian skórnych lub zmian z układu moczowo - płciowego.
Należy pamiętać, że w diagnostyce kiły testami przesiewowymi są testy serologiczne nieswoiste: VDRL, USR, RPR. W przypadku uzyskania wyników dodatnich konieczne jest ich potwierdzenie testami swoistymi: FTA, FTA - ABS. Najbardziej czułą i swoistą metodą jest diagnostyka przy użyciu techniki biologii molekularnej.
Leczenie:
Antybiotykiem z wyboru w leczeniu opisywanej jednostki chorobowej jest penicylina. Zarówno dawkowanie jak i długość leczenia zależą od postaci i czasu trwania choroby. W kile wczesnej objawowej oraz utajonej można zastosować jednorazową dawkę penicyliny benzatynowej. Alternatywę stanowi 10 - 14 dniowa terapia penicyliną prokainową. W przypadku nadwrażliwości na te preparaty, istnieje możliwość przyjmowania innych antybiotyków, takich jak: doksycyklina, tetracyklina, erytromycyna oraz azytromycyna. Trzy pierwsze leki pacjent powinien przyjmować przez okres 2 tygodni, natomiast ostatni preparat wystarczy zastosować jednorazowo. Leczenie penicyliną prokainową kiły późnej utajonej, sercowo - naczyniowej i kilakowej powinno trwać od 17 do 21 dni, a leczenie alternatywne (doksycykliną, tetracykliną, erytromycyną) należy wydłużyć do 28 dni. W leczeniu kiły ośrodkowego układu nerwowego stosuje się dożylnie penicylinę benzylową przez 18 - 21 dni lub domięśniowo penicylinę prokainową przez 10 - 17 dni. Terapią alternatywną jest 28 - dniowe przyjmowanie doksycykliny.
Powikłania:
Choroba niesie ze sobą następujące powikłania:
- uszkodzenie wzroku
- załupek
- stulejka
- zaburzenia układu nerwowego
- zaburzenia psychiczne
- zaburzenia słuchu
- zaburzenia rytmu serca
- zmiany w układzie kostnym
RZEŻĄCZKA
Jest drugą co do częstości chorobą przenoszoną drogą płciową. Wywoływana jest przez gram ujemne bakterie - dwoinki rzeżączki (Neisseria gonorrhoae). Występuje zarówno u kobiet jak i u mężczyzn i może współistnieć z innymi chorobami przenoszonymi drogą płciową.
Objawy:
W wielu przypadkach choroba przebiega w sposób bezobjawowy, jednak uwagę powinno zwrócić pojawienie się pewnych symptomów.
U kobiet:
- ropne upławy o żółtozielonym zabarwieniu
- pieczenie w pochwie
- bóle podbrzusza
- ból podczas oddawania moczu
U mężczyzn:
- ropny wyciek z cewki moczowej
- ból w cewce moczowej, który nasila się podczas oddawania moczu
- obrzęk lub tkliwość najądrzy
Diagnostyka:
Do postawienia prawidłowego rozpoznania niezbędny jest wywiad z pacjentem oraz odpowiednie badania diagnostyczne, które opierają się na zidentyfikowaniu patogenu wywołującego chorobę, w miejscu zakażenia. Materiał do badań pobiera się zwykle z kilku miejsc, tak aby zwiększyć prawdopodobieństwo wykrycia bakterii. Do dyspozycji są następujące metody:
- badanie pod mikroskopem - na szkiełko podstawowe należy nanieść uprzednio pobrany materiał i zabarwić specjalną metodą ( metoda Grama). W kolejnym etapie badania, ogląda się wykonany preparat pod mikroskopem w powiększeniu x1000. Pozwala on uwidocznić bakterie, które znajdują się wewnątrz leukocytów posiadających również segmentowane jądro komórkowe. Warto wspomnieć, że badanie mikroskopowe ma większą czułość w rzeżączce objawowej. Wyniki badania można otrzymać już po kilkunastu minutach.
- hodowla na podłożach selektywnych (agar czekoladowy, podłoże Roiron) - ze względu na dużą wrażliwość patogenów na czynniki zewnętrzne, wykonuje się tzw. "posiew przy łóżku chorego". Jest to metoda czuła, tania i łatwo dostępna. Umożliwia również ocenę lekowrażliwości bakterii. Wynik badania otrzymujemy po 48 godzinach.
- metoda PCR - dzięki której można wykryć materiał genetyczny dwoinki rzeżączki w pobranych wymazach. Ma szczególne zastosowanie w przypadku, gdy materiał do badania nie może być dostarczony w miarę szybko i w odpowiednich warunkach. Wspomniane badanie molekularne charakteryzuje się dużą czułością i swoistością. Jest to jednak metoda dość droga.
Należy pamiętać o tym, że każde rozpoznanie rzeżączki jest wskazaniem do wykonania badań w kierunku kiły, chlamydiozy i rzęsistkowicy.
Leczenie:
W przypadku rzeżączki, tak jak w większości chorób przenoszonych drogą płciową, leczenie powinno być przeprowadzone u obu partnerów. Terapia schorzenia opiera się przede wszystkim na stosowaniu antybiotyków takich jak penicylina, ciprofloksacyna, doksycyklina, ceftriakson. Ważne jest, aby w trakcie leczenia powstrzymać się od kontaktów seksualnych. Po zakończeniu terapii konieczna jest powtórna wizyta u lekarza.
Powikłania:
Opisywanej wyżej choroby nie należy lekceważyć, ponieważ niesie ze sobą ryzyko wystąpienia wielu powikłań, do których zaliczamy:
- zapalenie jajników i jajowodów
- zapalenie mięśnia sercowego
- zapalenie oka
- zapalenie cewki moczowej i pęcherza moczowego
- zapalenie najądrzy
- zapalenie gruczołu krokowego
- zapalenie stawów, pochewek ścięgnistych i ścięgien
CHLAMYDIOZA
To kolejna choroba przenoszona drogą kontaktów seksualnych wywoływana przez bakterie o nazwie Chlamydia trachomatis. U mężczyzn jest najczęstszą przyczyną nierzeżączkowego zapalenia cewki moczowej, zaś u kobiet, stanowi przyczynę poważnych powikłań. U panów 3/4 zachorowań występuje przed ukończeniem 30. roku życia, z kolei wśród pań najwięcej zakażeń stwierdza się zwykle przed 25. rokiem życia.
Objawy:
U większości pacjentów zakażenie Chlamydią przebiega w sposób bezobjawowy, co sprawia, że duża część osób jest nieświadoma swojej choroby. Niekiedy jednak pojawiają się pewne symptomy, do których zaliczamy:
U mężczyzn:
- ból i pieczenie podczas oddawania moczu
- ropna wydzielina z cewki moczowej
- zaczerwienienie w okolicy zewnętrznego ujścia cewki moczowej
U kobiet:
- ból podczas oddawania moczu
- śluzowo - ropna wydzielina w zewnętrznym ujściu szyjki macicy
- krwawienie po stosunku płciowym i ból w podbrzuszu
- plamienia lub krwawienia między mięsiączkami
Diagnostyka:
Najczęstszym materiałem wykorzystywanym do badań jest mocz, wydzielina z pochwy i wymaz z cewki moczowej. Jest on pobierany przed rozpoczęciem leczenia i służą do tego jałowe wymazówki zakończone bawełnianym wacikiem. Do metod stosowanych w diagnostyce zakażeń Chlamydia trachomatis zaliczamy:
- hodowle w komórkach McCoya - metoda ta stanowi tzw. złoty standard. Stwierdzenie przynajmniej jednego wtrętu, który barwi się jodyną Jonesa, uważa się za dodatni wynik hodowli. Ze względu na to, że jest to technika pracochłonna, trudna i bardzo kosztowna, nie znalazła zastosowania w badaniach przesiewowych.
- metody wykrywające antygen Chlamydia trachomatis - zaliczamy tutaj metodę immunofluorescencji bezpośredniej oraz metodę immunoenzymatyczną (ELISA). Pierwsza z nich służy do wykrywania chlamydialnych ciałek elementarnych (EB) w rozmazach pobranej uprzednio wydzieliny, przy pomocy przeciwciał monoklonalnych znakowanych fluoresceiną. Do oceny preparatu wykorzystywany jest mikroskop fluorescencyjny. Druga technika polega na wykryciu antygenu Chlamydia trachomatis korzystając ze swoistych przeciwciał związanych z enzymem. Wynikiem reakcji jest barwny produkt.
- metody wykrywające materiał genetyczny Chlamydia trachomatis - do tego celu służy molekularna technika PCR. Tego typu badanie cechuje duża czułość i swoistość. Co więcej, jest to procedura szybka, prosta i dokładna.
- metody serologiczne - służą do wykrycia swoistych przeciwciał w surowicy pacjenta. Również charakteryzują się dużą swoistością i czułością, co powoduje, że są zalecane jako przesiewowe testy diagnostyczne.
Leczenie:
W terapii chlamydiozy lekami z wyboru są antybiotyki z grupy tetracyklin, makrolidów lub fluorochinolonów. Leczenie trwa zazwyczaj przez 7 dni. Przez 2 tygodnie od rozpoczęcia leczenia należy powstrzymać się od kontaktów płciowych. O chorobie należy również poinformować swoich partnerów seksualnych, którzy powinni wykonać badanie na obecność wspomnianej już kilkakrotnie bakterii. Przebycie chlamydiozy nie daje odporności - po wyleczeniu można bowiem ponownie zachorować.
Powikłania:
Do najczęstszych powikłań choroby należą:
- zapalenie cewki moczowej
- zapalenie najądrzy i gruczołu krokowego
- zapalenia gruczołów Bartholina
- nadżerki szyjki macicy
- poronienie
- zapalenie jajowodów
- wtórna niepłodność
RZĘSISTKOWICA
Rzęsistkowica to choroba dróg moczowo-płciowych, którą wywołuje pasożyt - rzęsistek pochwowy (łac. Trichomonas vaginalis). Pierwotniak ten bytuje w ciemnych i wilgotnych miejscach. Atakuje głównie narządy płciowe kobiet, ale zdarzają się też przypadki rzęsistkowicy u mężczyzn (10 – 30% zachorowań), u których pasożyty występują w przestrzeni ponadnapletkowej lub w cewce moczowej. Rzęsistek wielkością odpowiada leukocytom, więc bez problemu przenika przez tkanki cewki i waginy powodując infekcje.
Objawy:
Pierwsze symptomy choroby pojawiają się od kilku do kilkunastu dni od zarażenia. Często zdarzają się przypadki, gdzie choroba przebiega bezobjawowo. Do objawów rzęsistkowicy należą:
U kobiet:
- pieniące się i obfite upławy o bardzo nieprzyjemnym zapachu, koloru żółtego lub zielonego
- częste i bolesne oddawanie moczu
- świąd i pieczenie w okolicach pochwy
- zaczerwienienie sromu
- ból w okolicy podbrzusza
- dyskomfort i ból podczas stosunku seksualnego
- gorączka
- znaczne pogorszenie samopoczucia
U mężczyzn:
- podrażnienie na główce prącia
- wydzielina ropna z cewki moczowej
- częstomocz
- bóle podczas oddawania moczu
- zapalenie cewki moczowej
- rzadko zapalenie napletka lub żołędzi
Diagnostyka:
Podstawą rozpoznania rzęsistkowicy jest wywiad lekarski, badanie fizykalne oraz procedury laboratoryjne. U kobiet w badaniu przedmiotowym daje się zauważyć czerwone owrzodzenia na ściankach pochwy i szyjki macicy. Próbkę do badań laboratoryjnych stanowi wydzielina z pochwy i wymaz z szyjki macicy. Do dyspozycji mamy następujące metody:
- preparat bezpośredni (mokry) - wydzielinę lub osad z moczu zawiesza się w kropli soli fizjologicznej i umieszcza na szkiełku podstawowym, następnie nakrywa szkiełkiem nakrywkowym i bada pod mikroskopem. Rzęsistki najlepiej rozpoznaje się na podstawie gruszkowatego kształtu i wahadłowych ruchów. Czułość tej metody jest stosunkowo duża.
- metody serologiczne - są oparte na zastosowaniu znakowanych przeciwciał w metodach immunofluorescencji bezpośredniej oraz pośredniej i polegają na wykryciu antygenów rzęsistka w pobranej wydzielinie. Mają one dużą wartość diagnostyczną i wykonuje się je stosunkowo szybko.
- metoda PCR - dzięki, której można wykryć DNA pasożyta. Jest to metoda o wysokiej czułości i swoistości. Umożliwia roztrzyganie wątpliwych wyników uzyskanych w innych badaniach. Jednak ze względu na duże koszty nie jest powszechnie stosowana.
Leczenie:
Terapia polega na przyjmowaniu preparatów przeciwpierwotniakowych, powstrzymanie się od współżycia i w szczególności przestrzeganie zasad higieny. Do leków skutecznie radzących sobie z tą infekcją należą imidiazole np. metronidazol i tynidazol. Ważne jest, alby osoba zarażona podjęła leczenie razem ze swoim partnerem seksualnym, by w razie wyleczenia nie doszło do powtórnej infekcji. Podczas trwania terapii należy zaprzestać kontaktów seksualnych, a najlepiej zrezygnować z nich do momentu kontrolnego wymazu po zakończeniu leczenia. Warto pamiętać, że rzęsistkowica jest szczególnie niebezpieczna dla kobiet w ciąży, gdyż może powodować poronienia.
Powikłania:
Rzęsistkowicy bardzo często towarzyszą zakażenia grzybicze. Nieleczona choroba może powodować zapalenie narządów płciowych, niepłodność, a u kobiet także ciąże pozamaciczne i osłabienie śluzu szyjkowego co staje się przyczyną infekcji bakteryjnych pochwy. W przypadku mężczyzn nieleczone pierwotniaki mogą atakować prostatę prowadząc do zapalenia gruczołu krokowego.
OPRYSZCZKA NARZĄDÓW PŁCIOWYCH
To choroba, za którą odpowiedzialny jest wirus HSV-2. Gdy dojdzie do zarażenia wyżej wymienionym patogenem, trudno jest usunąć go z organizmu, ponieważ pozostaje w zwojach nerwowych w postaci uśpionej. Infekcja dotyka zarówno kobiet jak i mężczyzn. Wirus HSV-2 występuje u około 20% populacji. Statystycznie częściej zarażane są jednak kobiety – szacuje się bowiem, że w wyniku kontaktów seksualnych bez zabezpieczenia zarażona zostaje 1 kobieta na 4, a w przypadku mężczyzn 1 na 8.
Objawy:
Charakterystyczne objawy występują najczęściej już po 2 dniach od zarażenia lecz w niektórych przypadkach mogą pojawić się dopiero po kilku latach. Należą do nich:
- małe pęcherzyki lub owrzodzenia w okolicach narządów płciowych lub na pośladkach
- Świąd i pieczenie zmienionego miejsca
- upławy
- ból podczas oddawania moczu
- mrowienie w okolicach genitaliów
- powiększone pachwinowe węzły chłonne
- bóle mięśni i stawów
- gorączka
Objawy najczęściej ustępują po kilku dniach. Nie oznacza to jednak, ze schorzenie zostało zażegnane. Często dochodzi do nawrotów choroby, gdyż nie ma możliwości usunięcia wirusa opryszczki z organizmu. Ma ona wtedy łagodniejszy przebieg. U niemal 50% nosicieli, objawy chorobowe nie występują ponownie.
Diagnostyka:
Zazwyczaj na podstawie widocznych zmian można poprawnie zdiagnozować chorobę. Czasem jednak samo oglądanie nie wystarcza. W takiej sytuacji potrzebne są metody laboratoryjne, takie jak:
- hodowla komórkowa - najlepszym materiałem do badań jest płyn z pęcherzyków, ze względu na dużą zawartość wirusów. Należy jednak pamiętać, że pęcherzyki obecne na błonach śluzowych szybko przekształcają się w nadżerki, zawierające znacznie mniej płynu, a co za tym idzie mniej wirusów, dlatego też ujemny wynik badania nie wyklucza zakażenia. Badanie to wykazuje małą czułość w zakażeniach nawrotowych.
- metoda PCR - wykrywa DNA wirusa, materiałem do badania również może być płyn z pęcherzyków. Jest to metoda znacznie czuła od innych, jednak należy pamiętać, że ujemny wynik nie zawsze świadczy o braku zakażenia.
- metody serologiczne - polegają na wykryciu swoistych przeciwciał skierowanych przeciwko wirusowi opryszczki, które pojawiają się dopiero kilka tygodni po zakażeniu. Tego typu badania wykorzystywane są najczęściej w badaniach epidemiologicznych.
- badanie immunofluorescencyjne - polega na specjalnym barwieniu pobranych próbek materiału, z użyciem przeciwciał monoklonalnych i następnie uwidocznieniu wirusa w mikroskopie fluorescencyjnym.
- test Tznacka - polega na wykryciu komórek olbrzymich w specjalnie barwionych rozmazach komórkowych. Badanie przeprowadzane jest pod mikroskopem.
Leczenie:
W terapii stosuje się także doustne leki przeciwwirusowe, takie jak acyklowir czy wancyklowir, które daje zdecydowanie lepsze rezultaty niż preparaty stosowane miejscowo. W przypadku, gdy wirus rozprzestrzenia się po organizmie, stosuje się kurację dożylną. Zalecane jest również spożywanie witamin z grupy B – w szczególności B1 i B12. Leczenie prowadzi się do momentu uśpienia wirusa.
Uśpiony wirus może powodować objawy chorobowe w każdym momencie. Do czynników zwiększających wystąpienie nawrotu choroby należy:
- stres i zmęczenie
- bezsenność
- obniżenie odporności organizmu
- wystawienie narządów płciowych na działanie promieniowania UV
- nadmierne spożywanie alkoholu
- otarcia w okolicy narządów płciowych
Powikłania:
Do powikłań dotyczących tej jednostki chorobowej należy: zapalenie opon mózgowo - rdzeniowych, zaburzenia w obrębie układu autonomicznego, a także zapalenie rdzenia kręgowego.
Wirus jest szczególnie niebezpieczny dla kobiet w ciąży i jest poważnym powodem wykonywania cesarskiego cięcia. HSV-2 może bowiem dostać się do organizmu dziecka podczas porodu. Z uwagi na słabą odporność malucha, wirus rozprzestrzenia się szybko i atakuje przede wszystkim wątrobę i mózg, stąd opryszczkę u noworodków traktuje się jako schorzenie zagrażające życiu.