Przewlekły kaszel u dziecka

Kaszel w większości przypadków postrzegany jest za objaw patologiczny, jednak warto pamiętać, że niejednokrotnie stanowi naturalny mechanizm obronny. Jest pożądanym symptomem podczas przypadkowej aspiracji pokarmu lub innego ciała obcego. Pozwala również na mechaniczne usuwanie szkodliwych czynników dostających się do dróg oddechowych i zalegającej wydzieliny. Z tego też względu wszelkie działania terapeutyczne powinny być poprzedzone dokładną diagnostyką zmierzającą do ustalenia jego przyczyny.

Jakie mogą być przyczyny przewlekłego kaszlu u dziecka ?

Biorąc pod uwagę czas trwania, kaszel dzieli się na ostry, trwający do 3 tygodni i przewlekły, utrzymujący się znacznie dłużej. O ile ustalenie przyczyn kaszlu ostrego zwykle nie stwarza wielu problemów, o tyle znalezienie powodów występowania kaszlu przewlekłego często stanowi niełatwą do odgadnięcia zagadkę. Istnieje bowiem wiele stanów chorobowych, które przebiegają z przewlekłym kaszlem. U dzieci do najczęstszych należą:

• astma oskrzelowa
• zakażenia układu oddechowego (w tym zapalenie zatok przynosowych)
• odpływ żołądkowo - przełykowy
• wady wrodzone
• choroby serca
• aspiracja ciała obcego

Gdy mamy do czynienia z kaszlem wilgotnym, produktywnym, trzeba również rozważyć mukowiscydozę, niedobory odporności, zapalenie oskrzeli o nieznanej etiologii i zaburzenia ruchomości rzęsek. Jeśli kaszel jest nieproduktywny i suchy należy wziąć pod uwagę choroby śródmiąższowe płuc, guzy klatki piersiowej, niepożądane reakcje polekowe, kaszel psychogenny i nawykowy. Ciągła ekspozycja na działanie drażniących czynników środowiskowych może objawiać się zarówno kaszlem suchym jak i wilgotnym.

Jak wygląda diagnostyka ?

Bardzo ważną rolę w diagnostyce przewlekłego kaszlu odgrywa badanie przedmiotowe. Wywiad należy przeprowadzić bardzo dokładnie, zwracając szczególną uwagę na czas trwania kaszlu, jego charakter, okoliczności wystąpienia pierwszego epizodu i okoliczności nawrotów. Istotne znaczenie może mieć pora dnia, roku, pozycja ciała, wysiłek fizyczny, spożywane pokarmy, ekspozycja na alergeny, czynniki drażniące oraz infekcyjne. Trzeba również pamiętać o analizie warunków środowiskowych, ocenie sytuacji panującej w domu i stanu emocjonalnego dziecka i jego rodziny. Podczas przeprowadzania badania przedmiotowego, należy szczególnie wziąć pod uwagę stan ogólny pacjenta, dokładnie ocenić parametry życiowe, skórę, budowę klatki piersiowej, a także wnikliwie wykonać badanie układu oddechowego i układu krążenia. W diagnostyce przewlekłego kaszlu zaleca się również wykonanie następujących badań dodatkowych:

• RTG klatki piersiowej
• RTG zatok przynosowych
• badanie laryngologiczne
• badanie czynnościowe układu oddechowego
• badania alergologiczne (testy skórne, IgE, eozynofilia)
• próba potowa
• białko całkowite
• odczyn tuberkulinowy
• badanie w kierunku zakażenia Mycoplasma pneumoniae, wirusami pneumotropowymi, pałeczkami krztuśca
• gazometria
• badanie plwociny: bakteriologiczne, immunologiczne i ocena makroskopowa

Warto pamiętać, że procedury dodatkowe dobiera się w sposób indywidualny i jest to uzależnione od wcześniej przeprowadzonego wywiadu i badania przedmiotowego.

Jakie są sposoby leczenia ?

Punkt wyjścia stanowi dobrze postawione rozpoznanie, dzięki czemu możliwe jest ustalenie prawidłowego leczenia przyczynowego. Wielu pacjentów wymaga również jednoczesnej terapii objawowej, w zależności od rodzaju kaszlu. Kaszel suchy jest zwykle męczący i uporczywy, szczególnie, gdy występuje w nocy. Trzeba wówczas rozważyć stosowanie leków, antycholinergicznych, przeciwzapalnych (glikokortykosteroidy) i ewentualnie przeciwkaszlowych. W przypadku kaszlu wilgotnego i produktywnego zaleca się właściwe nawodnienie pacjenta oraz podawanie leków wykrztuśnych, mukolitycznych, czasem preparatów rozszerzających oskrzela. Niezbędna jest również jednoczesna rehabilitacja oddechowa, która u małych dzieci połączona jest z odsysaniem wydzieliny z dróg oddechowych.