LekarzPomaga.pl - TĘŻEC

Choroby infekcyjne -spowodowane przez bakterie, wirusy, grzyby oraz choroby pasożytnicze

Tężec

Opublikowano:

Tagi publikacji: Tężec, tezec, laseczki tężca, bakteria, szczepienie przeciw tężcowi

tężec

Tężec jest przyranną, ciężką chorobą zakaźną układu nerwowego, objawiającą się wzmożoną kurczliwością i pobudliwością mięśni. Jej przyczyną są egzotoksyny beztlenowej bakterii - laseczki tężca (Clostridium tetani). Bakteria ta wytwarza formy przetrwalnikowe, które są bardzo odporne na niekorzystne warunki środowiska. Organizmy te są bardzo rozpowszechnione w przyrodzie. Bytują w kurzu, wodzie, mule, glebie a także w normalnej florze jelitowej koni, stąd największe ich skupiska występują w odchodach tych zwierząt.

Chorobotwórcze działanie laseczek tężca wiąże się z wytwarzaniem przez nie toksyn:

  • tetanospasminy, która atakuje komórki nerwowe, powodując stałe i nadmierne pobudzenie neuronów ruchowych. Prowadzi to do napadowych skurczów mięśni szkieletowych oraz ich wzmożonego napięcia.
  • tetanolizyny, powodującej hemolizę erytrocytów i w konsekwencji martwicę tkanek.
  • fibrynolizyny, która rozpuszczając skrzepy włóknika przyczynia się do inwazji bakterii w głąb tkanek.

Tężec jest chorobą występującą na całym świecie. Mimo stosowanego leczenia, 30 – 50% chorych umiera. Wśród osób cierpiących na tą jednostkę chorobową, żadna nie została wcześniej na nią zaszczepiona. Szczepionka prawie całkowicie wyeliminowała chorobę wśród młodych ludzi. Najczęściej zapadają na nią osoby powyżej 60 r. ż. u których nie zastosowano pełnego cyklu profilaktycznych szczepień. W Polsce liczba zachorowań wynosi około 16 osób na rok. 80% zakażeń powstaje na skutek drobnych skaleczeń.

Objawy

Do zarażenia laseczkami tężca dochodzi w wyniku zranienia lub skaleczenia. Pierwsze objawy pojawiają się nawet do 50 dni po wniknięciu bakterii do ustroju, jednak w większości przypadków czas ten wynosi około 1 – 2 tygodni. Wyróżniamy następujące postaci tężca:

  • postać miejscowa – charakteryzuje się najlżejszym przebiegiem i towarzyszy jej ból w okolicy zranienia, skurcze oraz sztywność sąsiadujących mięśni. Najczęściej objawy ustępują samoistnie, zdarza się jednak, że poprzedzają kolejną postać. Rzadko powoduje zgon.
  • postać uogólniona – występuje w około 80% przypadków, a śmiertelność wynosi nawet 50%. Jej objawy początkowo nie są charakterystyczne, gdyż należą do nich ból głowy, rozdrażnienie, uczucie napięcia mięśni w różnych częściach ciała, co mylnie sugeruje klasyczną infekcję wirusową. Typowym objawem postaci uogólnionej choroby są napadowe skurcze mięśni. Trwają one do 10 sekund, a do ich objawów należą: szczękościsk, wygięcie szyi i karku w tył, wyprostowane kończyny, napięty brzuch oraz tzw. sardoniczny uśmiech spowodowany skurczem mimicznych mięśni twarzy.
  • postać mózgowa – występuje w przypadku skaleczenia w obrębie głowy i twarzy. Skurcze wywołane napięciem mięśni obejmuje tylko mięśnie tej okolicy.

Rozpoznanie

Diagnostyka opiera się przede wszystkim na obserwacji występujących objawów klinicznych, charakterystycznych dla tej jednostki chorobowej oraz wywiadzie, którego celem jest ustalenie czy doszło do skaleczeń przed pojawieniem się niepokojących symptomów. Dodatkowo, przeprowadza się posiew bakteriologiczny wymazu z rany w kierunku obecności laseczek tężca. Wykonuje się również badanie krwi i płynu mózgowo – rdzeniowego w celu wykluczenia chorób o podobnych objawach klinicznych.

Leczenie

Wymagana jest hospitalizacja w warunkach intensywnej opieki medycznej. Leczenie obejmuje oczyszczenie zranionego miejsca oraz podanie surowicy przeciwtężcowej. Dodatkowo podawane są antybiotyki takie jak penicylina, metronidazol czy tetracyklina. Często pacjenci otrzymują także środki powodujące zwiotczenie mięśni, które zmniejszają ich napięcie. Nieleczony tężec kończy się zgonem, jednak należy zaznaczyć, że mimo odpowiedniego leczenia szpitalnego, rokowania w przypadku tej choroby nie są dobre, a jej przebieg jest ciężki.

Profilaktyka

Profilaktyka to przede wszystkim szczepienia. Podstawowy program szczepień obejmuje 4 dawki podawane kolejno w drugim, trzecim/czwartym, piątym i szesnastym miesiącu życia. Następnie zaleca się podanie kolejnych 3 dawek tzw. dawek przypominających w 6, 14 i 19 roku życia. Aby ochronić osobę dorosłą przed zakażeniem laseczkami tężca, wykonuje się dodatkowe szczepienia w odstępie nie dłuższym niż 10 lat. Szczepienie profilaktyczne pozwoliło praktycznie wyeliminować przypadki zachorowania na tężec dzieci i młodzieży. Do działań profilaktycznych zalicza się także podawanie antytoksyny osobom, u których doszło do skaleczenia, a nie były uprzednio szczepione lub cykl szczepień nie był pełny.

Nie każda rana wymaga interwencji lekarza i zastosowania antytoksyny. Należy się zgłosić do specjalisty w przypadku gdy:

  • rana jest głęboka, szarpana, rozległa, doszło do utraty dużej ilości krwi
  • rana powstała w wyniku pogryzienia
  • rana jest zanieczyszczona glebą lub do urazu doszło przy udziale gwoździ, szkła lub drzazg
  • rana nie została zdezynfekowana i opatrzona we właściwy sposób za pomocą czystych materiałów