Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów (MIZS)

Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów (m.i.z.s.), zwane także chorobą Stilla, jest to przewlekłe zapalenie stawów, rozpoczynające się przed 16. rokiem życia i trwające co najmniej 6 tygodni. Nie jest to schorzenie dziedziczne, jednak istnieją pewne genetyczne predyspozycje do wystąpienia tej choroby. Mimo to, bardzo rzadko atakuje więcej niż jedno dziecko w rodzinie. Ze względu na możliwość trwałego uszkodzenia stawów może być przyczyną niepełnosprawności dzieci i młodzieży. Schorzenie to dwukrotnie częściej dotyka dziewczynek.

Przyczyny

Czynnik etiologiczne nie jest do końca znany, jednak wiadomo, że za chorobę Stilla odpowiedzialnych jest wiele elementów, w skład których wchodzą czynniki genetyczne, środowiskowe (infekcje) oraz nieprawidłowości w układzie immunologicznym. Uważa się, że występujący stan zapalny, jest skutkiem nieznanego defektu układu odpornościowego, który powoduje, że zdrowe tkanki traktowane są jako obce i nieprawidłowe. Prowadzone są intensywne badania w kierunku poznania właściwej przyczyny choroby. Możliwe jest, że na jej rozwój mają również wpływ żeńskie hormony płciowe, gdyż zdecydowanie częściej atakuje ona dziewczynki. Prawdopodobnie stres psychiczny powoduje nasilenie objawów chorobowych, jednak jego ograniczenie nie gwarantuje ich ustąpienia.

Wyróżnia się 3 typy młodzieńczego idiopatycznego zapalenia stawów:

• postać o początku z zajęciem niewielu stawów: dochodzi do zajęcia 1 – 4 stawów i występuje w 50% przypadków. Do najczęściej zajętych obszarów należą palce, łokcie, staw skokowy i kolanowy. Stan zapalny nie występuje w stawie biodrowym. W tej postaci chorobowej, często pojawia się również zapalenie w obrębie gałek ocznych.
• postać o początku wielostawowym: dochodzi do zajęcia powyżej 5 stawów i najczęściej są to: staw kolanowy, skokowy, biodrowy, stawy w obrębie szczęki i kręgosłupa. Występuje najczęściej symetrycznie, atakując ten sam staw w obu rękach lub nogach.
• postać o początku uogólnionym: oprócz zapalenia w obrębie stawów, występuje gorączka i wysypka. Może pojawić się powiększenie narządów wewnętrznych: śledziony, wątroby oraz węzłów chłonnych. Postać ta występuje najrzadziej i może atakować inne organy prowadząc do powstawania wewnątrz nich stanów zapalnych. Rzadko występuje u dzieci.

Objawy

Objawy młodzieńczego idiopatycznego zapalenia stawów początkowo nie są jednoznaczne. Często przypominają infekcję wirusem grypy i obejmują bóle mięśni i stawów oraz brak apetytu. Z czasem daje się zauważyć obrzęk w okolicy stawu, pojawia się gorączka, a dotknięte chorobą dziecko kuleje. Występuje poranna sztywność stawów, która ustępuje w ciągu dnia. Zapalenie może dotyczyć każdego stawu, jednak najczęściej choroba atakuje staw kolanowy, skokowy, stawy nadgarstka oraz śródręcza. Poza wysiękami, obrzękami i bólem, często występują także zapalenia pochewek ścięgnistych i zaniki mięśni. Schorzenie ma charakter przewlekły i przebiega z okresami zaostrzeń i remisji.

Rozpoznanie

Rozpoznanie ustala się na podstawie wywiadu lekarskiego, badania fizykalnego, badań laboratoryjnych i wykluczenia innych, możliwych przyczyn przewlekłego zapalenia stawów.

Leczenie

Ze względu na różnorodny obraz kliniczny i przebieg choroby, nie ma określonego schematu leczenia młodzieńczego idiopatycznego zapalenia stawów. Postępowanie terapeutyczne jest dobierane indywidualnie do każdego pacjenta. W skład leczenia wchodzi zarówno farmakoterapia jak i ćwiczenia rehabilitacyjne. W terapii wykorzystuje się następujące preparaty:

• glikokortykosteroidy doustne
• leki immunosupresyjne – metotreksat, cyklosporyna A
• leki modyfikujące – chlorochina, hydroksychlorochina, sulfosazalyna, sole złota

Leczenie usprawniające powinno być prowadzone od początku choroby. Obejmuje ono:

• kinezyterapię – ćwiczenia czynne, bierne, z oporem, w odciążeniu
• fizykoterapię – jonoforezę, magnetoterapię, masaże
• terapię zajęciową

W przypadku nawracających wysięków w stawach stosuje się tzw. leczenie dostawowe. Gdy jednak nie przynosi to pożądanego efektu, wykonuje się zabiegi operacyjne.