LekarzPomaga.pl - STWARDNIENIE ROZSIANE

Choroby układu nerwowego -mózgu, rdzenia kręgowego, nerwów obwodowych

Stwardnienie rozsiane

Opublikowano:

Tagi publikacji: stwardnienie rozsiane, układ nerwowy, zaburzenia widzenia, zaburzenia czucia, płyn mózgowo rdzeniowy

stwardnienie rozsiane

Stwardnienie rozsiane (SM, sclerosis multiplex) jest to przewlekła, demielinizacyjna choroba ośrodkowego układu nerwowego, o niewyjaśnionej etiologii, przebiegająca z okresami zaostrzeń i remisji. Charakteryzuje się rozsianym, wieloogniskowym uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego, co jest przyczyną występowania zróżnicowanych objawów neurologicznych. Choroba występuje głównie u osób rasy białej, w większości dotyka kobiet i najczęściej pojawia się między 20 a 40 rokiem życia.

Rokowanie w przebiegu tej jednostki chorobowej jest bardzo zróżnicowane i trudne do przewidzenia, co związane jest z rozległymi zmianami zachodzącymi w OUN, a także z bodźcami wyzwalającymi. Do czynników, które prognozują negatywnie należą: płeć męska, pojawienie się jako pierwszych objawów ruchowych, duża częstość rzutów w ciągu pierwszych 2 lat choroby, a także zachorowanie po 40 roku życia.

Przyczyny

Przyczyny prowadzące do rozwoju tego schorzenia nie są do końca poznane. Jednak w patogenezie stwardnienia rozsianego istotną rolę odgrywają:

  • proces autoimmunologiczny - polegający na tym, że komórki układu immunologicznego atakują inne zdrowe komórki w tym samym organizmie. W tym przypadku cel ataku stanowi mielina - substancja, która osłania komórki nerwowe i ich wypustki, przewodzące impulsy w układzie nerwowym. W wyniku tych działań dochodzi do powstania ognisk nieaktywnej tkanki w mózgu, które w badaniach obrazowych widoczne są jako białe plamy. W tych właśnie miejscach komórki tracą zdolność przekazywania bodźców nerwowych, co jest przyczyną częściowego lub trwałego uszkodzenia funkcji, za które odpowiedzialna jest dana partia nerwów - wzroku, słuchu czy też pracy mięśni poprzecznie prążkowanych.
  • infekcje - istnieje teoria, mówiąca o inicjacji procesu autoimmunologicznego przez czynnik infekcyjny np. wirus HSV, grypy, paragrypy czy różyczki.
  • predyspozycja genetyczna - obserwuje się bowiem rodzinne występowanie tego schorzenia. Ponadto opisane zostały geny występujące na chromosomach 6. i 14., które o wiele częściej są obecne u członków rodzin osób chorych na SM. Co więcej, pacjenci cierpiący na stwardnienie rozsiane mogą mieć predyspozycje genetyczne, uruchamiane przez czynniki środowiskowe.
  • czynniki środowiskowe - uważa się, że na SM częściej chorują osoby mieszkające poza strefą równikową, z powodu mniejszej emisji światła, a co za tym idzie niską produkcją witaminy D w organizmie.

 

Objawy

Chorobę cechuje czasowe rozsianie objawów, czyli uszkodzenie poszczególnych obszarów mózgu w różnym czasie. Warto pamiętać, że symptomy schorzenia są trudne do przewidzenia i u każdego pacjenta mogą ujawniać się w inny sposób. Do najczęściej występujących objawów SM zaliczamy:

  • zaburzenia widzenia - pogorszenie ostrości widzenia, zaburzenia czynności mięśni okoruchowych, co powoduje podwójne widzenie lub oczopląs.
  • objawy piramidowe - niedowład kończyn, wzmożone napięcie mięśni typu spastycznego, wygórowane odruchy głębokie
  •  objawy móżdżkowe - zaburzenia chodu tzw. chód na szerokiej podstawie, drżenia zamiarowe, mowa skandowana, adiadochokineza, czyli niezdolność wykonywania ruchów naprzemiennych
  • zaburzenia czucia - w obrębie kończyn i twarzy, mrowienia, drętwienia
  • zaburzenia czynności poznawczych - pogorszenie zdolności zapamiętywania, skupiania uwagi i koncentracji, spowolnienie myślenia
  • zaburzenia oddawania moczu i stolca
  • zmęczenie
  • zaburzenia nastroju

Dla stwardnienia rozsianego charakterystyczna jest triada objawów Charkota, do której należą:

  • oczopląs
  • mowa skandowana
  • drżenie zamiarowe

Diagnostyka

W postawieniu prawidłowego rozpoznania ważną rolę odgrywa zarówno wywiad jak i badanie przedmiotowe pacjenta. Dużo istotnych faktów do sprawy wnoszą również badania dodatkowe. Przy podejrzeniu SM badaniem z wyboru jest obrazowanie ośrodkowego układu nerwowego za pomocą rezonansu magnetycznego (MRI). Dzięki tej metodzie w 90% przypadków udaje się wykazać liczne ogniska w istocie białej. Z pozostałych dostępnych procedur pomocne jest również:

  • badanie płynu mózgowo - rdzeniowego - szczególnie przydatne, w przypadku niejasnego wyniku badania MRI oraz u pacjentów z przeważającymi zmianami demielinizacyjnymi w rdzeniu kręgowym. Materiał do badania pobierany jest podczas punkcji lędźwiowej i badany na obecność prążków oligoklonalnych.
  • badanie dna oka - służące do oceny pozagałkowego zapalenia nerwu wzrokowego
  • badanie wzrokowych potencjałów wywołanych (wzrokowych, pniowych, somatosensorycznych) - polegające na stymulacji siatkówki bodźcami świetlnymi i rejestrowaniu odpowiedzi kory potylicznej, z określeniem czasu, po którym ta odpowiedź się pojawiła.

Co to jest rzut choroby?

Rzutem choroby nazywamy zaostrzenie istniejących już objawów SM lub pojawienie się nowych, które utrzymują się powyżej 24 godzin i powodują pogorszenie stanu neurologicznego pacjenta. Objawy, pojawiające się podczas rzutu mogą ustąpić całkowicie, jednak w większości przypadków poprawa jest tylko częściowa. Uważa się, że rzut choroby jest wynikiem nasilenia zmian zapalnych w ośrodkowym układzie nerwowym, co potwierdzić można wspomnianym już wcześniej badaniem MRI. Występowanie rzutów jest najbardziej charakterystycznym klinicznym przebiegiem stwardnienia rozsianego.

Leczenie

Nie ma jak dotąd skutecznej metody leczenia, prowadzącej do całkowitego wyzdrowienia. Można jednak znacznie spowolnić postępowanie choroby poprzez łagodzenie jej objawów.

Leczenie rzutu:

Obecnie standardowym postępowaniem jest podanie metyloprednizolonu (Solu - medrol), dożylnie przez 3 - 5 dni, w zależności od nasilenia objawów. Nie należy kontynuować terapii sterydami podawanymi drogą doustną. W bardzo ciężkich rzutach stosuje się plazmaferezę, która polega na przefiltrowaniu krwi i jej odsączeniu z nieprawidłowych kompleksów immunologicznych.

Leczenie przyczynowe (immunomodulujące):

W terapii modyfikującej przebieg choroby, stosuje się następujące preparaty:

  • Interferon - będący naturalną cytokiną o właściwościach przeciwwirusowych i immunoegulacyjnych. Zmniejsza zarówno liczbę rzutów jak również spowalnia postęp choroby.
  • Octan Glatirameru - który podobnie jak interferon zmniejsza częstość rzutów i hamuje progresję SM.
  • Natalizumab - lek biologiczny, stosowany wyłącznie u pacjentów z ciężką postacią choroby lub postacią o dużej aktywności.
  • Mitoksantron - cytostatyk o silnym działaniu, stosowany u chorych z szybko postępującą chorobą.

Ponadto, w terapii stwardnienia rozsianego stosuje się również leczenie objawowe, w którym stosowane są środki:

  • znoszące sztywność mięśniową
  • przeciwdepresyjne i zmniejszające zmęczenie
  • przeciwbólowe
  • poprawiające funkcję pęcherza moczowego

Warto wspomnieć, że duży efekt leczenia można osiągnąć w połączeniu z metodami rehabilitacyjnymi. Bowiem, ćwiczenia ruchowe i fizjoterapia znacznie poprawiają jakość życia osób ze stwardnieniem rozsianym i powodują, że staje się ono lżejsze. Łagodne ćwiczenia prowadzone pod okiem rehabilitanta wywierają pozytywny wpływ na stan chorego. Zmniejszają sztywność mięśni, umożliwiają w miarę normalne funkcjonowanie i ułatwiają powrót do sprawności po rzucie choroby.