Zespół jelita drażliwego

Zespół jelita drażliwego (IBS - irritable bowel syndrom) jest przewlekłym schorzeniem jelita cienkiego i grubego charakteryzującym się bólami brzucha oraz zaburzeniami rytmu wypróżnień, co nie jest uwarunkowane przyczyną organiczną lub biochemiczną. Szacuje się, że u 70 - 90% pacjentów cierpiących na IBS występują też zaburzenia psychiczne. Zdaniem lekarzy, zespół jelita drażliwego jest jedną z najczęściej występujących chorób gastrologicznych.

Przyczyny

Przyczyna IBS nie jest znana. Istnieją jednak pewne czynniki, które w znacznym stopniu przyczyniają się do rozwoju choroby. Należą do nich:

• zaburzenia czynności motorycznej jelit - nieprawidłowe skurcze jelit są powodem nieprzyjemnych dolegliwości. Zbyt szybka perystaltyka jest przyczyną biegunki, zaś zbyt wolna prowokuje zaparcia.
• nadwrażliwość trzewna - chorzy z zespołem jelita drażliwego posiadają zwiększoną wrażliwość na różnego rodzaju bodźce, w szczególności mechaniczne. Z tego też powodu osoby te odczuwają wzdęcia już przy małej ilości gazów w jelitach.
• zaburzenia w sferze psychologicznej - występują u ponad 50% pacjentów z IBS i w większości przypadków są to lęk oraz depresja. Powodują one nasilenie dolegliwości bólowych towarzyszących chorobie i niekorzystnie wpływają na pracę jelit.
• przebycie biegunki infekcyjnej - kilka lat temu wyodrębniono poinfekcyjną postać zespołu jelita drażliwego, która ujawnia się kilka miesięcy po zakażeniu jelitowym. Stanowi ona około 10% wszystkich przypadków IBS.

Ze względu na dominujące objawy i wygląd stolca wyróżniamy następujące postaci zespołu jelita drażliwego:

• z biegunką
• z zaparciami
• mieszaną

Jakie są objawy IBS ?

Do głównych objawów zespołu jelita drażliwego zaliczamy bóle brzucha oraz zaburzenia rytmu wypróżnień. Ból brzucha w przebiegu opisywanego schorzenia jest stały lub nawracający. Najczęściej lokalizuje się w podbrzuszu i lewym dolnym kwadrancie. Może być ostry lub kurczowy, nasila się po posiłku, a złagodzeniu ulega po wypróżnieniu. W postaci biegunkowej IBS, stolce są wodniste lub półpłynne, a ich objętość rzadko jest zwiększona. Z kolei, w zaparciach, częstość wypróżnień jest zmniejszona. Stolec jest twardy, bryłowaty i oddawany z wysiłkiem. Po defekacji pacjentom często towarzyszy uczucie niepełnego wypróżnienia. U niektórych chorych występują na przemian okresy biegunki i zaparcia. Ponadto, u osób cierpiących na IBS występują również wzdęcia, nudności, wymioty oraz domieszka śluzu w kale.

W jaki sposób postawić rozpoznanie?

Rozpoznanie ustala się na podstawie stwierdzenia typowych objawów, które muszą być obecne przez ostatnie 3 miesiące. W głównej mierze zwraca się uwagę na ból lub dyskomfort w jamie brzusznej, który:

• ustępuje po oddaniu stolca i/lub
• jest połączony ze zmianą wypróżnień i/lub
• jest połączony ze zmianą konsystencji stolca

Do postawienia prawidłowego rozpoznania niezbędne jest również pojawienie się co najmniej dwóch z objawów takich jak:

• wzdęcia lub uczucie pełności
• domieszka śluzu w stolcu
• wrażenie niepełnego wypróżnienia, nagłego parcia lub pustego parcia na stolec
• zmiana wyglądu stolca
• zmiana częstości wypróżnień (często we wczesnych godzinach rannych lub naprzemiennie zaparcie i biegunki)

Warto zwrócić uwagę, że objawy towarzyszące IBS nie są swoiste i równie dobrze mogą wskazywać na chorobę organiczną. Z tego względu, wykonuje się proste badania diagnostyczne, które pozwalają wykluczyć inne przyczyny dolegliwości. Do tych procedur należą morfologia krwi obwodowej, OB, rutynowe badania biochemiczne krwi, badanie ogólne moczu, badania kału na obecność pasożytów i krwi utajonej oraz badania bakteriologiczne.

Jakie są sposoby leczenia?

Podstawę leczenia stanowi dobra współpraca z chorym. Zadaniem lekarza jest przede wszystkim wytłumaczenie pacjentowi natury choroby oraz jej objawów, a także omówienie sposobów zwalczania biegunki, zaparcia oraz bólów brzucha. Niezwykle istotne jest również wsparcie psychologiczne.

W terapii zespołu jelita drażliwego nie obowiązuje żadna restrykcyjna dieta, warto jednak nieco zmienić nawyki żywieniowe, co pomoże złagodzić niektóre nieprzyjemne dolegliwości. W postaci zaparciowej IBS lub w naprzemiennie występujących zaparciach i biegunkach, wskazane jest zwiększenie ilości błonnika w diecie, przy czym trzeba pamiętać, że u niektórych chorych może on nasilać dolegliwości, dlatego też nie należy traktować go jako panaceum. Warto również unikać potraw wzdymających (fasola, kapusta, brukselka) zawierających dużo węglowodanów oraz picia kawy i alkoholu.

Leczenie farmakologiczne IBS ma na celu złagodzenie objawów nieustępujących mimo zastosowanej psychoterapii i modyfikacji diety. Najczęściej stosuje się leki rozkurczowe, przeciwzaparciowe i przeciwbiegunkowe. W przypadku wzdęć stosowane są preparaty takie jak Espumisan, Espumax, Gastrosil czy Espiticon. U części chorych, szczególnie z nasilonymi dolegliwościami bólowymi, pozytywne efekty pojawiają się po przyjęciu leków przeciwdepresyjnych np. amitryptyliny. Dużą korzyść przynosi również zmiana flory jelitowej, którą można uzyskać stosując probiotyki.